​Hamarang

مەبەست لە بوونی دەستگای هەواڵگریی، تەواوکەر و پاراستنی ئەو سیستەمەیە کە دەوڵەت و کۆمەڵگای مەدەنی پێ بەڕیوەدەبرێت، بەبێ بوونی دەزگای هەواڵگریی هیچ سیستەمێکی ئیداریی وڵاتێک ناتوانیت بەڕیوەبچێت. ئەگەر ولاتێک دەستگایەکی هەواڵگریی تایبەت پاریزگاری لێنەکات و لە مەترسی دەرەکی و ناوخۆ نەیپارێزێت، رێگا لە کاری تیرۆریستیی و فەساد و پیسخۆری نەگرێت، ناتوانێت سەقامگیر و بەردەوام بێت. بە واتایەکی تر دەبێت کاری ئەم دەستگایانە پاراستنی ئاسایشی ناوەوەی وڵات، پاراستنی بەرژەوەندیی نەتەوەیی و نیشتیمانی و پاراستنی ئەو سیستەمە بێت، کە وڵات و دەوڵەت بەڕێوە دەبات، بۆ نمونە لە ئەمەریکا دەستگای هەواڵگری ئەمەریکی (CIA) ، ئاژانسی ئاسایشی نەتەوەیی (NSA) ، هەروەها FBI ، کە تا رادەیەک رۆڵی دەزگای ئاسایشی هەرێمی کوردستانی هەیە.ئەو وڵات و دەوڵەتەی پێی دەگوترێت ئەمەریکا، کە ئەمڕۆ لەسەر پێ خۆی راگرتووە، بەهۆی ئەم دەستگایانەوە ماونەتەوە، لە بەریتانیاش دەزگای هەواڵگری بەریتانی (M.I.6) و خزمەتگوزاری ئاسایش (M.I.5) ، لە روسیاش (FSB)، لە ئیسرائیل موساد، لە تورکیا میت، لە ئێران ئیتیلاعات، ... هتد. هەروەک چۆن ئێسکی لەشی مرۆڤ بە پێوە دەوەستێنێت و راوەستاوە، دەتوانین رۆڵی ئەو دەستگایانەش بەو شێوەیە بۆ پێکهاتەی کۆمەڵگا و سیستەمی وڵاتەکە پێناسە بکەین، ئەو دەستگایانەی لەسەرەوە ناویان هاتووە حیزب دروستی نەکردوون (جگە لە روسیا کە دروستبوونی (FSB) مێژووەکەی بەستراوە بە KGB وپارتی کۆمۆنیستی رووسیەوە، بەڵام پاراستنی بەرژەوەندی باڵای نەتەوەی روس لەسەرو حیزبەوە راگیراوە). هاولاتییەکی ئەمەریکی، ئینگلیز، روس، جولەکە، ئێرانییەکی ئیسلامی، تورکێکی کەمالی، تا رادەیەک رێزی تایبەتی خۆیان بۆ ئەو دەستگایانەی وڵاتی خۆیان هەیە، دەزانن بۆ چ ئامانجێک دروست بوون و چ ئەرکێکی گەورەیان پێ سپێردراوە. کوردستان، تا ئیستا وەکو دەوڵەت بوونی نییە، تەنانەت لە دوای دروستبوونی هەرێمی کوردستانەوە، مەرجەکانی بوونە نەتەوەبوونیشی کەوتۆتە گومانەوە، پارتیی و یەکێتیی ئەو هەرێمە بەڕیوەدەبەن، ئامانج و ستراتیژێکی تایبەت بە دەوڵەتی کوردیی، تەنانەت، کوردبوونیشیان نییە، بە پراکتیک کوردیان وەک نەتەوە پێناسە نەکردووە، خاکی کوردستانیان وەک مێژووەکەی لە عێراق جیانەکردۆتەوە، هەرێمی کوردستان، لەناو دەوڵەتی عێراقدایە، هەروەک چۆن ویلایەتێکی ئەمەریکی لەناو وڵاتی ئەمەریکادایە، تەنها لە رووی ئیدارییەوە کۆمەڵێک یاسای تایبەت بە خۆی هەیە، هەرێمی کوردستانیش لە عێراقدا ئاوایە، وەزیرێکی هەرێمی کوردستان کاتێک بیەوێت پرۆتۆکۆلێک لەگەڵ وڵاتێکی دیکەدا واژوو بکات. دەستەڵاتی وەزیرێکی عێراقی نییە، بۆیە هەڵە و ناحاڵییبوونە ئەگەر زۆر کەس پێی وابێت لە دوای راپەڕین، کورد بە مافی خۆی گەیشتووە و هەرێمێکی سەربەخۆی هەیە، بە پێچەوانەوە لەسەردەمی حوکمی سەدام و پێشووتریشدا کورد و باشووری کوردستان، نەتەوەیەکی تێکشکاو و نیشتیمانەکەی (باشور) سێ پارچە نەبوو. ئەرکی دەستگا هەواڵگرییەکانی پارتیی و یەکێتیی، بەپێچەوانەی سروشتی دەستگا هەواڵگرییەکانی وڵاتانی تر، رەفتاریان کردووە و دەیکەن، چونکە مێژووەکەیان ئەوە دەڵێت کە دەبێت ئەمە بکەن، کە ئیستا دەیکەن، نەک وەک ئەوەی بەرژەوەندی گەلی کورد دەخوازێت ئەوە بکرێت.ئەو دەستگا هەواڵگریانەی لە کوردستاندا بوونیان هەیە، دروستکراوی دوو حیزبی دەسەڵاتدارن، ئەو دوو حیزبەش دوو بنەماڵە بەڕیوەی دەبەن، هەر لە سروشتی بەڕیوەبردنی ئیدارەی هەرێمدا دەردەکەوێت، کە دەستگا هەواڵگرییەکانیش ئامانجیان تەنها پاراستنی بنەماڵە و حیزبە، نەک پاراستنی بەرژەوەندی نەتەوە و نیشتیمان. کاتێک مەسعود بارزانی لە ٣١ / ٨ / ١٩٩٦ دا سوپای بەعسی کرد بە هەولێردا، بیل کلینتۆن سەرۆکی ئەمەریکی وتی: ئەگەر من ئەو کارەم بکردایە، یەکسەر پاسەوانەکەی خۆم دەیکوشتم، پاسەوانەکەی کلینتۆن کارمەندێکی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریکا بوو، ئەو پاسەوانە ئەرکی ئەوە نییە تەنها پاسەوانی گیانیی سەرۆکی وڵاتەکەی بێت، بەڵکو ئەرکێکی گەورە و پیرۆزتری هەیە، ئەویش پاریزگاری خاک و نیشتمانی ئەمەریکا و پاراستنی بەرژەوەندیی گەلی ئەمەریکییە.لە هەرێمی کوردستاندا پارتیی و یەکێتیی دوو دەستگای هەواڵگریی تایبەت بە خۆیان هەیە: دەستگای زانیاریی، دەستگای پاراستن، هەروەها دەستگای دژە تیرۆر و دەستگای ئاسایش.دەستگای زانیاریی: لە ئێران دروست کراوە، لە ژێر کۆنتڕۆڵی حکومەتی ئێراندایە و سەرپەرشتی دەکات، مەرجی کارکردن لەم دەستگایەدا ئەوەیە کە دەبێت ئەو سیخوڕە یەکێتیی بێت. زۆربەی ئەندامانی ئەم دەستگایە مەیلیان بەلای بنەماڵەی تالەبانییشدا هەیە، لە هەمانکاتدا سەر بە ئیتیلاعاتی ئێرانیشن و زانیاریی بە ئێران دەدەن، بۆ نمونە ئێران داوای چییان لێ بکات دەبێت بەجێی بهێن، وەک تەسلیمکردنەوەی هەر کوردێک، بەتایبەتی کوردی رۆژهەڵات، یان بە دوو قۆڵی تیرۆرکردنی هەر کەسێکی تر کە بزانن لە دژی بەرژەوەندی و سیاسەتی ئێران کار دەکات.لە پاڵ ئەو کارانەی سەرەوەدا دەستگای زانیاریی، هەڵدەستێت بە کۆکردنەوەی زانیاریی لەسەر هاوڵاتیانی کورد و هەڵسوکەوت و تاقیکردنەوەی زمان و ژیر زمانی خەڵکی، تا بزانێت چۆن بیردەکەنەوە، زۆربەی ئەو زانیارییانەی، کە ئێران تەنانەت وڵاتانی تر وەکو ئەمەریکا، تورکیا، ئیسرائیل یان هەر لایەنێکی تر پێویستیان پێی بێت ئەمان پێیان دەفرۆشنەوە. فرۆشتنەوە بەو مانایەی، زۆربەی کارمەندانی دەستگای زانیاریی، کار بۆ ئەو لایەنانەش دەکەن و پەیوەندییان هەیە، لە پێناو بڕێ پارەدا زانیاریی پێویست کۆدەکەنەوە و دەفرۆشن.ئەرکێکی تریشیان، لە سنوور دەسەلاتیاندا کۆکردنەوەی زانیاریی لە سەر حیزبەکانی دیکەیە وەک پارتی، گۆڕان، ئیسلامی و حیزبەکانی تر.دەستگای زانیاریی، زیندانی تایبەت بە خۆی هەیە، لەوێدا کاری ئازاردان و کوشتن و شاردنەوەی لاشەی گیراوەکانی تێدا ئەنجام دەدرێت. هەر کەسێک لەگەڵ ئەم دەستگایانەدا کار بکات، ناتوانێت دەست لە کار بکێشێتەوە و واز بهێنێت، خاڵی وەستان و کۆتایی، یان گەڕانەوە نییە، وازهێنان واتە تێداچوون و لەناوبردن. ئەم دەستگایە وەک دەستگای پاراستن لە ناوچەکانی ژێر دەستەڵاتی پارتییدا چالاکیی سنوردارە ، بەڵام پارتیی بە پێچەوانەوە رێگای پێدراوە و چالاکترە.دەستگای هەواڵگری پاراستن: ئەرکەکانی ئەمیش هەروەک دەستگای زانیارییە، لەگەڵ تورکیادا پەیوەندییان تۆکمەتر و بەهیزترە، هەروەها لەبەر ئەوەی مێژووی دەستگای پاراستن ئەوەش دەخوازێت، کە هاریکاری ئیتیلاعاتیش بکات و لەگەڵ ولاتانی دیکەشدا دەست تێکەڵ دەکات. ئەم دەستگایە مەنسوری کوڕی مەسعود بارزانی بەڕێوەی دەبات، بەو واتایەی تەنها لە پێناو خزمەتی بنەماڵەی بارزانییدایە، نەک کورد، ئەم بنەماڵەیەش لە خزمەتی داگیرکەر و دوژمنانیی کورددان. دەستگای هەواڵگری پاراستن لەگەڵ دەستگای زانیاریی، هاریکاریی و لێکنزیکبوونەوەیان هەیە، ئەویش لەو خاڵەدا یەک دەگرنەوە، کە بۆ خزمەتی داگیرکەر و دوژمنانی کورد، زانیاریی لەسەر هاوڵاتیانی کورد ئاڵوگۆڕ دەکەن، دانانی خەسرەو گوڵمحەمەد بە جێگری مەسرور بارزانی بۆ ئەو مەبەستە بوو.دەستگای دژە تیرۆر: هەمان کاری دەستگای زانیاریی بەڕێوە دەبات، تەنها جیاوازییەک، هەبێت، ئەویش ئەوەیە، کە ئەم دەستگایە راستەوخۆ سەر بە بنەماڵەی تالەبانییە و دەستکراوەیە بۆ کوشتن و بڕیین و تیرۆرکردنی ناحەز و نەیارانی بنەماڵەی تالەبانیی، هەرچی زانیارییەک لە نێو دەستگای زانیارییدا هەیە، ئەمان لەبەر دەستیاندایە و بەکاری دەهێنن، ئەوانەی لەناو ئەم دەستگایەدا کار دەکەن، کەسانی پیاوکوژ، بێ ویژدان و خوێن ساردن، ئاستی خوێندەورایی و هەستی نەتەوەییان نییە، زیاتر عەشایریانە بیردەکەنەوە و رەفتار دەکەن، بۆیە هەر ئەرکێکیان پێ بسپێردرێت، بێ سێ و دووکردن ئەنجامی دەدەن، یەکسەر دەمامکی خۆیان دەکەن تا نەناسرێنەوە، پیسترین کاری قێزەوەندیی نامرۆڤانە ئەنجامی دەدەن، لە کاتی پشوویاندا خەریکی خواردنەوە و رابواردنن تا ئەو کاتەی فەرمانێکیان بۆ دەردەچێت وەک هەڵقەلەگوێیەک بەجێی دەهێنن، جگە لە کوشتن و بڕین هیچ ئەرکێکی تریان نییە.پارتیی و دەستگای پاراستن چالاکانە لەناوچەکانی ژێر دەستەڵاتی یەکێتییدا، لە سلێمانی و کەرکوک، بێ ترس و بێخەم کاری خۆیان ئەنجام دەدەن، چەندین تۆڕی نهێنییان هەیە، هەر یەکە کاری تایبەتی خۆی پێسپێردراوە.کوردستانپۆست توانی زانیاریی لە سەر یەکێک لەو تۆڕانە بەدەست بهێنێت، کە ماوەیەکی دوور و درێژە لە سلێمانیی و کەرکوک و ناوچەکانی تر سیخوڕی بەسەر هاوڵاتیان و نووسەر و رۆژنامەنووسانەوە دەکەن، موو نەرم و کەوییان دەکەن بۆ پارتیی. کەسێک، کە وەک کادیرێکی لقی ٢١ی پارتیی خۆی بە کوردستانپۆست ناساند، چەند زانیارییەکی لە سەر تۆڕێکی ترسناکی دەزگای پاراستن لە سلێمانی ئاشکراکرد، لە توێی ئەو زانیارییانەدا ناوی چەندین کەسی تێدایە، سەرەتا ئەوەشی باس کرد، کە بەهۆی ئەوەی بنەماڵەی بارزانی و پارتیی قایمکار و نهینی پارێزن، بەڵام حاڵی پارتیی و بنەماڵەی بارزانی لە یەکێتی نیشتیمانی باشتر نییە، بە قسەکانییدا ئەوەی درکاند، وتی: گەرەنتیتان دەدەمێ، ئەگەر حاڵ وا بڕوات و چەند مانگێکی تر خەڵکی کوردستان بێ مووچە بێت و حکومەتی مالکیی ئاوا مامەڵە لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا بکات، پارتی بە فویەکی مالکی دەکەوێت، چونکە بنەماڵەی بارزانی مەستی دەسەڵات و پارە و دزیی و رابواردنن، ئاگایان لە خۆیان نەماوە، بەنمونە من، کە کادیرێکی چالاکیی ئەو حیزبەم و لە ناو دەزگای پاراستندا کار دەکەم، ئیستا بڕوام پێیان نەماوە، فەسادیی و بێ متمانەیی، هەروەها تەپیین و داڕوخانی موراڵ و ئەخلاق سەرتاپای رێکخستنەکانی ناو پارتیی گرتۆتەوە، کەس متمانەی بەکەس نەماوە.ئەو تۆڕەی کە لە سلێمانی زۆر چالاکن ئەمانەی خوارەوەن: